Leo Cantrijn : onderwijzer, organist, dirigent
Op het colbert van Leo Cantrijn ( 1919 ) prijken twee onderscheidingen waar hij erg trots op is : een van de paus en een van de koningin. Van de paus , Ridder in de Orde van St.Silvester vanwege 50 jaar inzet als organist bij de zusters Franciscanessen van de heilige Elisabeth. Van de koningin, Lid in de Orde van Oranje Nassau bij gelegenheid van 70 jaar trouwe dienst als organist, dirigent, liturgist bij de zusters en vanwege zijn werk voor de Gregoriusvereniging en de Heemkundekring Breda.
Ik speelde van thuis uit piano en heb toen orgellessen genomen bij mijn pianoleraar Piet vd Wouw die les gaf aan de Bredase muziekschool . Mijn vader had in de binnenstad een hotel-café-restaurant , terwijl zijn stiel officieel meubelmaker was. Alle kinderen kregen bij hun huwelijk een door vader zelf gemaakt ameublement mee. Opvallend zijn de verschillen in stijl van de meubelstukken, terwijl ook de door vader Cantrijn gemaakte beeldjes fraai van vorm zijn. Vanaf 1935 ben ik organist bij de zusters Franciscanessen die ooit in het prachtige klooster aan de Meerten Verhoffstraat woonden. Ik speel bij de zusters momenteel 20 tot 30 diensten per maand.
In 1937 , ik was 18 jaar , ben ik geslaagd voor onderwijzer en werkte 16 jaar aan de Sacramentsschool in Breda. In de 6e klas had ik jongens van 12 en 13 jaar. Laatst ontmoette ik bij Albert Heijn een oud leerling van 82! In die tijd studeerde ik muziek bij de St.Gregoriusvereniging en haalde binnen 2 jaar mijn diploma directie gregoriaans en moderne kerkmuziek. Na het behalen van mijn hoofdacte ben ik naar het conservatorium in Tilburg gegaan. Twee dagen voor Kerstmis in 1945 slaagde ik voor mijn eindexamen. Daarna volgde nog een drietal certificaten van het staatsexamen piano, lager onderwijs . Ondertussen had ik 3 kinderen die natuurlijk ook veel aandacht nodig hebben.
Tijdens een bezoek van een inspecteur van het onderwijs in 1953 kwam het gesprek op het sanatorium dat aan de Galderseweg werd gebouwd. Ook daar moest een school bij komen. Is dat iets voor U? Er kwam geen open sollicitatie. Achteraf bleek dat men ook een docent voor de verpleegsters zocht en ik speelde al bijna 20 jaar als organist voor de zusters Franciscanessen.
Destijds had ik via de Inspectie van het Onderwijs een jaar laar lang elke woensdag vrijaf om me in het hele land te orienteren op onderwijs aan zieke kinderen. Berg en Bosch in Bilthoven. Heliomare in Wijk aan Zee en Dekkerswald in Nijmegen. Onderwijs aan zieke kinderen toen, wordt nu speciaal onderwijs genoemd.
Men vroeg mij toen al een verpleegsterscursus in de Tilburgse Klokkenberg te willen opzetten. Na overleg met de verpleging, de rector ( een godsdienstdiploma was verplicht ) en de artsen kon de opleiding starten. Een jaar lang fietste ik twee keer in de week vanuit Breda naar Tilburg om daar mijn lessen te geven. Tegen Kerstmis 1953 verhuisde De Klokkenberg naar Breda, waar het op dezelfde voet verder ging.
Er waren destijds, onder leiding van moeder Henritia 60 zusters Franciscanessen van Veghel die echt alles deden. Van de verpleging tot huishoudelijke dienst. Als docent aan de verpleegsterscursus gaf ik ook nederlands, rekenen, anatomie, natuur-en scheikunde. Die meisjes van vroeger hadden geen middelbare opleiding. De echte medische lessen werden natuurlijk door de artsen verzorgd en door het hoofd van de verpleging. Op de Klokkenberg konden de leerlingen niet verder komen dan het 1e jaar van de opleiding. Omdat het een eenzijdige verpleging was. Alleen maar TBC en later longgeneeskunde en epilepsie.
In 1954 ben ik benoemd als hoofd van de Klokkenbergschool en ben vanaf dat jaar ook 20 jaar organist/ dirigent in de kapel geweest. Er is nooit een andere organist in de Klokkenberg geweest. In het begin was er wel een zuster die ook orgel kon spelen. In oktober en mei was er elke avond lof en was het voor mij toch wel een beetje teveel gevraagd om altijd te spelen. Dan viel zij in. In de zestiger jaren kwam er een hele nieuwe liturgie, en daarmee was ook het lof verdwenen. De latijnse teksten werden vervangen door begrijpelijk nederlands. Ik heb die overgang als heel fijn ervaren. Ik kan me nog herinneren in de Klokkenberg op de 1e zondag van de advent dat we zongen: "Gedenken wij dankbaar de daden des Heeren...", dat begrijpt iedereen en is toch prachtig om te kunnen zingen!
De kapel is in 1953 ingezegend door de bisschop van Breda mgr. Baeten en toen was het orgel nog niet klaar. De kapel is toegewijd aan de heilige Rafael. Rafael was de aartsengel die Abraham begeleidde op een grote reis. Hij was de beschermengel van de zieken en een engel ter begeleiding van mensen. Het orgel is gebouwd door de firma Vermeulen uit Weert. Het bestuur van de Klokkenberg heeft de keuze van het orgel genomen. Ik heb wel orgelbouw gestudeerd tijdens mijn conservatorium-opleiding, maar heb het bestuur niet geadviseerd. Er bestaat een Nederlandse Katholieke Klokken-en Orgelraad. De adviseur van het Klokkenberg-orgel was de heer Hubert Houet. Hij was na mij student aan het conservatorium en we hebben samen destijds tijdens een formele plechtigheid het orgel ingespeeld. Het orgel van de Klokkenberg is electro-pneumatisch. Het bevat 23 registers, twee klavieren en een vrij pedaal. Door de aanwezigheid van "mengstemmen" kan je erg mooie effecten bereiken.
Ik heb zelf nooit echt priester willen worden, maar het zat er wel tegenaan. Ik ben gewoon getrouwd. Mijn vrouw is 10 jaar geleden overleden. Zij ging overal mee naar toe. Zondags speelde ik eerst voor de zusters in de Meerten Verhoffstraat. Een mis om 07.30 uur. Speciaal voor mij op die tijd. Die was om 08.30 uur uit. Dan met de auto naar de Laan van Liedekerke waar ik woonde. Dan stonden mijn vrouw en de kinderen klaar en dan direct door naar de Klokkenberg waar om 09.00 uur de hoogmis begon. Daar waren vooral de patienten die dolblij waren om, met toestemming van de dokter, weer eens het bed uit te kunnen. Ook de personeelsleden die op het terrein woonden zoals de familie Sweep, Den Ridder, boer Jochems en De Hart bezochten de mis, terwijl ook de artsen met hun gezin, die weliswaar in de stad woonden, regelmatig aanwezig waren.
Naast de wekelijkse repetitie in de Klokkenberg, waren er ook de jaarlijkse retraites van de zusters van Veghel in de Klokkenberg. Dat betekende elke dag een gezongen eucharistieviering en 's avonds het lof. Dan was je wel weer een hele week de klos.
Tijdens een van de kertsnachtmissen trekt een misdienaar mischien iets te enthousiast aan het klokkentouw. Laat nou de bevestiging aan de klok losschieten, waarna er een wolk van stof en spinrag in de kapel neerdaalde. Van de schrik ging hij van zijn houtje, waarna hij voorzichtig werd afgevoerd. Met de kerst gebeurde er altijd wel wat zo midden in de nacht.
Elk jaar hadden we de zogenaamde Dies-viering ( dies natalis = geboortedag van de Klokkenberg ). Dan kwamen alle personeelsleden zondags naar de kerk, waarna er een uitgebreide maaltijd werd geserveerd. Het was altijd goed weer, dus dat zal wel in het voorjaar geweest zijn. Er was steevast een speech van directeur Dijkstra, die ook de man was die extra zijn best deed om patienten die goed kuurden en de medische adviezen strikt opvolgden te helpen met het vinden van een baan. Veel medewerkers zijn ex-patient.
Er is nog een mooi verhaal naar aanleiding van het bezoek van koningin Juliana op 7 juli 1954. De tekst op de gedenksteen luidde : .... ter gelegenheid van haar bezoek aan dit sanatorium .... Tijdens een bezoek vooraf door de Rijksvoorlichtingsdienst werd de tekst op de steen afgekeurd. Dat was voor hare majesteit veel te gewoontjes. Er moest een nieuwe steen worden gemaakt, waarop de tekst : .... ter gelegenheid van
hoogstderzelver bezoek aan dit sanatorium .....werd aangebracht. De steen hing in een takel en werd mooi in het vrijgehouden gat in de muur geschoven, waarna de koningin met een troffel nog iets met een streepje cement deed.
Een van de mooiste herinneringen was het bezoek van Swiebertje. Door een beslissing in Hilversum zou de uitzending van Swiebertje naar een later tijdstip worden verschoven, waardoor de kinderen de avonturen niet meer konden meebeleven. Onderwijzeres Annie Oomen heeft met de kinderen een brief geschreven, dat dat toch wel heel erg voor de kinderen was. Een paar dagen later gaat de telefoon. "Met Swiebertje"! Ik geloofde er geen barst van. "Meneer U spreekt met Joop Doderer, en ik kom vanmiddag langs om zelf de kinderen te vertellen dat het verzetten van de uitzending niet doorgaat"! Econoom Terwisscha had ook zijn twijfels. 's Middags stopt er een mooie auto en daar stapt zwerver Swiebertje uit. Al struikelend passeert hij de portier, die onmiddellijk de gehele Klokkenberg mobiliseert. De kantoren lopen uit, en we zien Swiebertje op de zalen van de kinderen waar hij boven en onder de bedden de gekste toeren uithaalt. Het was een geweldige verrassing voor zowel de kinderen als de volwassen patienten.
In 1957 ben ik zelf na een periode van ernstige klachten op aanraden van Dijkstra op de Klokkenberg geopereerd. Een halve long is er toen weggenomen. Ik mocht na 6 weken naar huis, en dat leverde veel protest van andere patienten op. "Wij moeten een jaar na de operatie kuren, en Cantrijn mag al naar huis?!" Maar Cantrijn had een gewone longaandoening en geen tbc. Bij mijn ontslag als patiënt, ik verbleef op een kamer apart voor F 9.00 per dag, kwam Dr. Dijkstra op bezoek. "1 september begin jij weer op school". Dat kan je wel! Eenmaal weer ( voor de klas ) tussen de bedden, zit opeens mijn witte jas onder het bloed. Mijn wond was weer open gegaan! De eeuwig rokende ( twee pakjes per dag, hij rookte tot in de r??ntgenkamer toe ) longarts Knitel heeft de wond geplakt en gaf mij het advies / opdracht om met schone kleren maar weer gewoon het lesgeven te hervatten.
Met mijn pauselijke onderscheiding op zak heb ik in meer dan 160 kerken en kapellen het orgel mogen bespelen. Tot voor kort speelde ik in heel het bisdom bijna 90 uitvaarten per jaar. Ze weten Leo Cantrijn wel te vinden. Mijn ogen worden wat minder, maar ik ga nog overal met de auto naar toe. Tot november 2007 mag ik rijden, en dan kijk ik weer verder. Ik rij niet meer in het donker.
|